Η λιποθυμία είναι η προσωρινή απώλεια των αισθήσεων και στους άνω των 40 ετών ή εάν προκαλεί τραυματισμό, απαιτείται καρδιολογική εκτίμηση.

Τι είναι η λιποθυμία;

Στη λιποθυμία ο ασθενής χάνει για ένα χρονικό διάστημα, συνήθως δευτερόλεπτα ή λεπτά, τις αισθήσεις του και την επικοινωνία με το περιβάλλον, αδυνατώντας να σταθεί όρθιος ή να διατηρήσει τη θέση του ενώ κάθεται. Ο ασθενής δεν αντιδρά στις φωνητικές εντολές και τα μάτια του είναι συνήθως κλειστά, αλλά μπορεί και να είναι ανοικτά ή προσηλωμένα σε μια θέση. Ο ασθενής αναπνέει και έχει σφυγμό. Μοιάζει ουσιαστικά με μια κατάσταση πολύ βαθέος ύπνου. Στη λιποθυμία ο ασθενής εξ’ ορισμού ανακτά τις αισθήσεις του χωρίς κάποια ιατρική παρέμβαση εντός ολίγων δευτερολέπτων ή λεπτών. Αντιθέτως στην ανακοπή της καρδιάς ο ασθενής δεν αναπνέει, δεν έχει σφυγμό και χωρίς ιατρική παρέμβαση δεν επανέρχεται και πεθαίνει σε λίγα λεπτά. Επιστημονικά η λιποθυμία λέγεται συγκοπή και ο μηχανισμός της απώλειας της συνείδησης είναι η μειωμένη αιμάτωση του εγκεφάλου.

Λιποθυμία : Τι πρέπει να κάνουμε όταν λιποθυμήσει κάποιος συνανθρωπός μας;

Βλέπουμε αν ανασαίνει φυσιολογικά, αν αιμορραγεί από κάπου ή εάν έχει κάνει εμετό. Αν λοιπόν παίρνει κανονικές ανάσες πρόκειται για λιποθυμία. Αν δεν ανασαίνει καθόλου ή ανασαίνει πολύ αργά, δύσκολα και με έντονο θόρυβο (ρόγχος), τότε πρόκειται για ανακοπή, οπότε καλούμε το 166, φωνάζουμε να μας βοηθήσουν και αν γνωρίζουμε κάνουμε συμπιέσεις στο στήθος.

Σε περίπτωση που ανασαίνει και είναι λιποθυμία τοποθετούμε τον ασθενή οριζόντιο και σηκώνουμε ελαφρώς τα πόδια του ώστε να βοηθήσουμε την αιμάτωση του εγκεφάλου. Εάν ο χώρος είναι ζεστός πρέπει να τον δροσίσουμε και να τον φρεσκάρουμε π.χ. ανοίγοντας τα παράθυρα ή βάζοντας σε λειτουργία έναν ανεμιστήρα. Μπορούμε επίσης να δροσίσουμε με κρύο νερό το μέτωπο του ασθενούς. Όταν με το καλό συνέλθει τον ρωτάμε τι νιώθει και του δίνουμε λίγο νερό και εάν το επιθυμεί και λίγο φαγητό (ή λίγη ζάχαρη αν είναι διαβητικός). Επειδή η λιποθυμία μπορεί να οφείλεται σε κάποια σοβαρή κατάσταση μέχρι αποδείξεως του εναντίου καλούμε οπωσδήποτε γιατρό, συνήθως παθολόγο ή καρδιολόγο. Εάν ο ασθενής έχει ιστορικό με καρδιολογικά προβλήματα ή αναφέρει ότι πονάει στο στήθος καλούμε πάντα καρδιολόγο ή καλούμε απευθείας ασθενοφόρο για εκτίμηση σε εφημερεύουσα καρδιολογική κλινική. Εάν ο ασθενής έχει γνωστό ιστορικό επιληψίας ή άλλων νευρολογικών προβλημάτων ή όταν συνέλθει αναφέρει έντονο πονοκέφαλο μπορούμε να καλέσουμε νευρολόγο. Εάν υπάρχει διαθέσιμο πιεσόμετρο, μετράμε την πίεση. Εάν τη βρούμε χαμηλή του δίνουμε λίγο αλατόνερο ή να φάει κάτι αλμυρό, π.χ. φέτα. Εάν το πιεσόμετρο μετρήσει πολύ χαμηλούς παλμούς, π.χ. κάτω από 45 το λεπτό, πρέπει να γίνει καρδιολογική εκτίμηση.

Σε περίπτωση που ο ασθενής έχει κτυπήσει, π.χ. στο κεφάλι, περιποιούμαστε, όσο μπορούμε και ξέρουμε, το τραύμα του. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν πρέπει ο ασθενής να σηκωθεί γρήγορα, γιατί κινδυνεύει να λιποθυμήσει ξανά. Εάν ο ασθενής είναι μόνος του, καλό είναι όταν συνέλθει να σηκωθεί σιγά και προσεκτικά μετά από πέντε με δέκα λεπτά, αφού νιώσει ότι είναι τελείως καλά και να καθίσει σε μια καρέκλα ή έναν καναπέ βάζοντας για λίγο το κεφάλι χαμηλά προς τα γόνατα.

Σε τι μπορεί να οφείλεται η λιποθυμία;

Το συνηθέστερο αίτιο ειδικά στις νεότερες ηλικίες είναι η απότομη πτώση της πίεσης κατά την ορθοστασία συνήθως σε έντονα ζεστό και υγρό περιβάλλον λόγω κάποιας διαταραχής στα αντανακλαστικά της καρδιάς και των αγγείων μας. Τα επεισόδια αυτά είναι γενικά αθώα και δεν σχετίζονται με άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας. Δεν προκαλούν κάποιο χτύπημα στο σώμα ή στο κεφάλι καθώς ο ασθενής αισθάνεται ότι θα λιποθυμήσει και προλαβαίνει να στηριχθεί στα χέρια του πέφτοντας ή να καθίσει. Κλασικό παράδειγμα είναι η λιποθυμία στην εκκλησία όταν κάποιος είναι όρθιος για πολλή ώρα ανάμεσα σε πολλή κόσμο με ζεστή ατμόσφαιρα. Παρόμοιου μηχανισμού είναι και λιποθυμία σε συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως στη θέα του αίματος, στην αναγγελία μια πολύ δυσάρεστης είδησης.

Άλλος συνήθης μηχανισμός λιποθυμίας είναι η ορθοστατική υπόταση εξαιτίας μείωσης του όγκου αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία μας. Στην περίπτωση αυτή πιθανά αίτια είναι η αφυδάτωση, π.χ. από εμέτους ή διάρροιες και η αιμορραγία από κάποιο όργανο π.χ. η γαστρορραγία. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν πτώση της πίεσης στην όρθια θέση που έχει ως συνέπεια τη λιποθυμία. Εάν κάποιος λιποθυμήσει και λαμβάνει φάρμακα που εμποδίζουν την πήξη του αίματος, όπως το σαλοσπίρ και το σιντρόμ, καλό είναι να παρακολουθήσει τα κακά του το επόμενο 24ωρο εάν έχουν αίμα ή είναι μαύρα, γιατί τότε θα πρόκειται για γαστρορραγία ή εντερορραγία. Επιπλέον σημαντικό αίτιο ορθοστατικής υπότασης είναι πολλά φάρμακα, όπως σχεδόν όλα τα αντιυπερτασικά, τα φάρμακα για την υπερτροφία του προστάτη και τα φάρμακα για το πάρκινσον.  Είναι βασικό σε κάθε περίπτωση λιποθυμίας να γίνεται μέτρηση της πίεσης τόσο σε καθιστή, όσο και σε όρθια θέση για να διευκρινιστεί εάν υπάρχει ορθοστατική υπόταση.

Σημαντικό καρδιακό αίτιο λιποθυμίας είναι η σοβαρή βραδυκαρδία (κάτω από 40 παλμούς το λεπτό) ή η διακοπή της λειτουργίας της καρδιάς για περισσότερα από τρία δευτερόλεπτα. Στην περίπτωση αυτή, εάν δεν οφείλεται σε φάρμακα, απαιτείται η τοποθέτηση μόνιμου τεχνητού βηματοδότη. Η διάγνωση γίνεται με το καρδιογράφημα ή το χόλτερ ρυθμού. Σε όλους όσους έχουν λιποθυμήσει και είναι άνω των σαράντα ετών ο καρδιολόγος κάνει μάλαξη της καρωτίδας ενώ έχει συνδεδεμένο καρδιογράφο. Εάν η καρδιά του ασθενούς σταματήσει την ώρα της μάλαξης της καρωτίδας πάνω από τρία (κατά άλλους έξι) δευτερόλεπτα και οι λιποθυμία έχει συμβεί πάνω από μία φορά και ειδικά αν έχει προκαλέσει χτύπημα στον ασθενή, πρέπει να τοποθετείται μόνιμος βηματοδότης. Η κατάσταση αυτή λέγεται σύνδρομο ευαίσθητου καρωτιδικού κόλπου.

Άλλο σημαντικό αίτιο λιποθυμίας λόγω καρδιοπάθειας, είναι η σοβαρή στένωση της αορτικής βαλβίδας. Η υποψία για την πάθηση τίθεται με την ακρόαση του χαρακτηριστικού και έντονου φυσήματος και η ακριβής διάγνωση γίνεται με τον υπέρηχο.

Πολύ σημαντικό μη καρδιολογικό αίτιο λιποθυμίας είναι η επιληψία. Ενδείξεις επιληψίας είναι οι σπασμοί κατά τη λιποθυμία, η απώλεια κοπράνων και η εμφάνιση επίμονης σύγχυσης για περισσότερο από μισή ώρα μετά τη λιποθυμία. Η διάγνωση γίνεται από τους νευρολόγους και είναι σημαντικό το εγκεφαλογράφημα και η αξονική εγκεφάλου.

Λιποθυμία : Συμπερασματικά

• Η λιποθυμία είναι η παροδική απώλεια συνείδησης από την οποία ο ασθενής επανέρχεται χωρίς ιατρική παρέμβαση
• Η λιποθυμία είναι συχνή και γενικά αποτελεί αθώο σύμπτωμα ειδικά στους νέους. Η μεγάλη ηλικία, ο τραυματισμός, εάν έγινε σε καθιστή θέση, εάν συμβαίνει συχνά, αποτελούν ενδείξεις περαιτέρω καρδιολογικής διερεύνησης.
• Το ιστορικό, το καρδιογράφημα και η κλινική εξέταση με μέτρηση της πίεσης σε όρθια θέση, προσεχτική ακρόαση της καρδιάς και μάλαξη καρωτίδας στους άνω των σαράντα, ξεκαθαρίζουν τη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων λιποθυμίας.
• Το χόλτερ ρυθμού και το τρίπλεξ καρδιάς είναι χρήσιμα σε επιλεγμένες περιπτώσεις λιποθυμίας